Krótsze terminy przedawnienia roszczeń – nowelizacja kodeksu cywilnego

9 lipca 2018 r. weszła w życie Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. Ustawa wprowadza zmiany w zakresie terminów przedawnienia i sposobu ich liczenia.

 

Nowe terminy przedawnienia

Ustawa wprowadziła następujące zmiany w zakresie terminów przedawnienia:

– skrócenie do 6 lat terminu przedawnienia roszczeń majątkowych (przed nowelizacją: 10 lat),

– skrócenie do 6 lat terminu przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu albo sądu polubownego, ugodą zawartą przed sądem, sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd (przed nowelizacją: 10 lat).

Zmianie nie uległy natomiast pozostałe terminy przedawnienia, np. dla roszczeń o świadczenia okresowe i świadczenia okresowe stwierdzone wyrokiem sądu (3 lata), dla roszczeń z tytułu umowy o dzieło lub umowy zlecenie (2 lata) i dla pozostałych roszczeń, określonych w KC czy przepisach szczególnych.

 

Nowy sposób obliczania terminów przedawnienia

Ustawodawca wprowadził również zmiany w zakresie liczenia długich (tj. 2 lata lub więcej) terminów przedawnienia. Znowelizowany przepis stanowi, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata (art. 118 KC). Mamy zatem obecnie następującą sytuację:

 

Termin przedawnienia wynosi 2 lata lub więcej	Termin przedawnienia jest krótszy niż 2 lata
roszczenie przedawni się z końcem roku, w którym upłynie termin przedawnienia (31 grudnia) np. jeżeli początek 2-letniego terminu przedawnienia to 13 kwietnia 2019 r., to jego koniec będzie przypadał na 31 grudnia 2021 r.	roszczenie przedawni się w dzień odpowiadający nazwą dniowi, w którym termin rozpoczął swój bieg np. jeżeli początek rocznego terminu przedawnienia to 13 kwietnia 2019 r., to koniec będzie przypadał na 13 kwietnia 2020 r.

 

Przepisy przejściowe

Skrócenie 10-letniego terminu przedawnienia nastąpi nie tylko w przypadkach, gdy termin przedawnienia roszczeń rozpocznie się po wejściu w życie ustawy zmieniającej, ale także w niektórych przypadkach, gdy rozpoczął on swój bieg jeszcze przed dniem 9 lipca 2018 r. 

Poniżej wskazujemy zasady obliczania terminu przedawnienia wprowadzone przepisami przejściowymi (wraz z pomocnymi przykładami) właśnie dla takich sytuacji, tzn. kiedy termin przedawnienia roszczenia rozpoczął swój bieg przed dniem 9 lipca 2018 r. i się nie zakończył:

1/ określamy termin, w którym rozpoczął się bieg przedawnienia (np. dzień po terminie zapłaty) i dodajemy do tej daty 10 lat (robimy to zgodnie z poprzednio obowiązującymi przepisami, czyli będzie to dzień odpowiadający nazwą dniowi, w którym termin rozpoczął swój bieg, powiększony o 10 lat),

2/ od dnia 9 lipca 2018 r. obliczamy nowy, czyli 6-letni termin przedawnienia roszczenia (robimy to zgodnie z przepisami nowelizacji, czyli koniec okresu przedawnienia będzie przypadać na dzień 31 grudnia danego roku),

3/ porównujemy obie daty, które wynikają z obliczeń z punktów 1 i 2, i wybieramy datę przypadającą wcześniej.

Przykład 1

Roszczenie stało się wymagalne 29 kwietnia 2009 roku (jeszcze się nie przedawniło) i stosujemy (zgodnie z dotychczasowym brzmieniem przepisów) do niego ogólny 10-letni termin przedawnienia. Obliczenia upływu okresu przedawnienia takiego roszczenia będą wyglądały następująco:

1. 10 lat od dnia 30 kwietnia 2009 r. –> 30 kwietnia 2019 r.,
2. 6 lat od dnia 9 lipca 2018 r. –> 31 grudnia 2024 r.,
3. Porównujemy daty: 30 kwietnia 2019 r. i 31 grudnia 2024 r.

ODPOWIEDŹ: Roszczenie przedawni się w dniu 30 kwietnia 2019 r., ponieważ jest to data wcześniejsza.

Przykład 2

Roszczenie stało się wymagalne 11 lipca 2016 r. (jeszcze się nie przedawniło) i stosujemy (zgodnie z dotychczasowym brzmieniem przepisów) do niego ogólny 10-letni termin przedawnienia. Obliczenia upływu okresu przedawnienia takiego roszczenia będą wyglądały następująco:

1. 10 lat od dnia 12 lipca 2016 r. –> 12 lipca 2026 r.,
2. 6 lat od dnia 9 lipca 2018 r. –> 31 grudnia 2024 r.,
3. Porównujemy daty: 12 lipca 2026 r. oraz 31 grudnia 2024 r.,

ODPOWIEDŹ: Roszczenie przedawni się w dniu 31 grudnia 2024 r., ponieważ jest to data wcześniejsza.

 

Konsumenci: Zarzut przedawnienia brany pod uwagę z urzędu

Okoliczność przedawnienia roszczenia nie skutkuje wygaśnięciem roszczenia. Przedawnione roszczenia nie mogą być natomiast dochodzone w drodze egzekucji – skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia pozbawia wierzyciela możliwości przymusowej realizacji jego roszczenia.

Zgodnie z dotychczasowymi regulacjami sąd mógł uwzględnić przedawnienie jedynie na zarzut, tzn. strona musiała podnieść okoliczność przedawnienia roszczenia. Obecnie, po nowelizacji, w sprawach przeciwko konsumentom sąd będzie badał ten zarzut z urzędu. Celem takich zmian było zwiększenie poziomu ochrony konsumentów, jako zasadniczo słabszych stron obrotu gospodarczego, którzy czasem nie są świadomi, że dochodzone przeciwko nim roszczenie uległo przedawnieniu.

Konsumenci nie zawsze jednak będą mogli skorzystać z wprowadzonych zmian – w niektórych sytuacjach sąd, pomimo stwierdzenia przedawnienia, nie uwzględni tej okoliczności:

„W wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności.” (art. 117¹ KC)

Sąd powinien przy tym rozważyć w szczególności:

– długość terminu przedawnienia,
– długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia,
– charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

 

KOMENTARZ

Nowelizacja krytykowana jest przede wszystkim za to, że wprowadza zmiany korzystne z punktu widzenia nierzetelnych dłużników, którym skrócenie terminu przedawnienia roszczeń może ułatwić uniknięcie spłaty zaciągniętych zobowiązań.

Z drugiej strony nowe przepisy mogą mobilizować wierzycieli do większej (i podejmowanej szybciej) aktywności na etapie sądowym. Prawnicy-praktycy zauważają, że skutkami nowelizacji obciążone mogą zostać właśnie sądy. Należy się spodziewać, że wzrośnie liczba kierowanych do sądów pozwów o zapłatę – wierzyciele mogą korzystać ze środków sądowych w obawie przed upływem terminu przedawnienia.

Kolejnym skutkiem nowelizacji ma być zaprzestanie praktyk firm windykacyjnych, które dotychczas nabywały przedawnione wierzytelności i podejmowały próby ich dochodzenia (w sprawach przeciwko konsumentom). W tym więc zakresie dzięki nowym przepisom sytuacja takich dłużników-konsumentów polepszyła się, choć w dalszym ciągu pozostaje niepewność co do stosowania przez sądy art. 117[1] KC, zgodnie z którym sąd może, w wyjątkowych przypadkach, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia. Na dzień dzisiejszy wykładnia wskazanego postanowienia pozostawia wątpliwości w zakresie tego, czy sąd ma władzę uznania roszczenia pomimo jego przedawnienia, czy może odstąpić od podnoszenia zarzutu przedawnienia z urzędu, czekając na taki zarzut ze strony pozwanego konsumenta.

 

Autor: Natalia Oziębła, prawnik

 

—

Wszelkie treści zamieszczone na blogu Kancelarii mają charakter informacyjny i nie stanowią porad prawnych.